原始突厥语

维基百科,自由的百科全书
原始突厥语
重建自突厥语系
區域可能是蒙古
時代约公元前500年
重建之祖語

原始突厥语是通过语言构拟构建的突厥语系的共同祖先,由原始突厥族分化为现代的不同突厥语民族之前使用。原始突厥语分裂为乌古尔语支(西部)和共通突厥语(东部)两支。一种假说假定原始突厥语在2,500年前的东亚使用。[1]

突厥语的最早记录是7世纪古突厥汗国上的鄂尔浑碑铭古代突厥语,已经展示了一些东部共同突厥语的特征。原始突厥语构拟必然主要基于西部共通突厥语的早期材料的比较,如乌古斯语支钦察语和西部的乌古尔标准语(保加尔语楚瓦什语可萨语)。因为非远东语言的这些早期证据更加稀缺,原始突厥语的构拟仍取决于古突厥的远东古突厥语。

音系

辅音

辅音系统有塞音(强辅音和弱辅音)的对立:k, p, t vs. g, b, d。也有塞擦音č;至少一个擦音 s响音m, n, ń, ŋ, r, ŕ, l, ĺ和一整套鼻音

ń, ĺ, ŕ记的音指颚化音,支持阿尔泰语系的学者认为其直接继承自原始阿尔泰语。最后两个可被拟作为乌古尔语支/r, l/的解释, 共通突厥语则是*z, *š。因此乌古尔语有时称作Lir-Turkic,共通突厥语则是Shaz-Turkic

但一个替代理论认为共通突厥语更接近原始的形态,将原始突厥语重构为*z和*š。基于同言线分析的语言年代学构拟指向公元前56年~公元48年左右的r/z分流。按A. V. Dybo的解释,这也许可以和下面这段话相联系:

历史背景可以见于匈人分裂为北匈奴和南匈奴的历史:如上面所说北匈奴的第一次分裂和向西迁移发生在公元前56年...于公元48年(东部)匈奴进一步分裂为南北两支。[2]

Dybo认为在那一时期,北匈奴稳定地自蒙古西部经新疆维吾尔自治区南部进入北疆,最终5世纪为止迁徙到哈萨克斯坦七河地区[2]

唇音 齿音
齿龈音
硬颚音 软腭音 声门音
塞音
塞擦音
*p *t *⟨č⟩ t͡ʃ *k
*b *d *g
擦音 *s *h
鼻音 *m *n *⟨ń⟩ nʲ
流音 边音 *l *⟨ĺ⟩ lʲ
R音 *r *⟨ŕ⟩ rʲ
半元音 *j

元音

如其后裔,原始突厥语展现出元音和谐, 区分e, i, o, uvs.ë, ï, ö, ü besides a, as well as two vowel quantities.

展唇 圆唇 展唇 圆唇
*i, *iː /i/ *ü, *üː /y/ *ï, *ïː /ɨ/ *u, *uː /u/
*e, *eː /ɛ/ *ö, *öː /ø/~/œ/ *ë, *ëː /ə/ *o, *oː /o/
*a, *aː /ä/

词汇

代词

原始突厥语 土耳其语 阿塞拜疆语 土库曼语 哈萨克语 楚瓦什语 喀喇汗国语 乌兹别克语 巴什基尔语 吉尔吉斯语
*ben ben, ban- mən men men, ma- e-pĕ, man- men, man- men min men
*sen sen, san- sən sen sen, sa-, siz e-sĕ, sĕn- sen, san- sen, siz hin sen, siz
*an-, *o-l on-, o on-, o ol on-, o-l un-, văl an-, ol u ul al
我们 *biŕ biz biz biz biz pir- biz biz beð biz
你们 *siŕ siz siz siz sender, sizder sir- siz sizlar heð siler, sizder
他们 *o-lar on-lar onlar olar olar vĕsen- olar ular ular alar

数词

原始突厥语 土耳其语 阿塞拜疆语 土库曼语 楚瓦什语 喀喇汗国语 哈萨克语 乌兹别克语 巴什基尔语 吉尔吉斯语 雅库特语
1 *bīr bir bir bir pĕr bīr bir bir ber bir biir
2 *ẹki iki iki iki ikĕ ikkī eki ikki ike eki ikki
3 *üč üç üç üç viśĕ üč üsh uch ös üč üs
4 *dȫrt dört dörd dört tăvată tȫrt tört to'rt dürt tört tüört
5 *bēĺ(k) beş beş bäş pilĕk bḗš bes besh biş beş bies
6 *altï altı altı alty ultă altï̄ altı olti altı altı alta
7 *yẹti yedi yeddi ýedi śičĕ yétī zheti yetti yete jeti sette
8 *sekiŕ sekiz səkkiz sekiz sakăr sekiz segiz sakkiz higeð segiz aаğıs
9 *tokuŕ dokuz doqquz dokuz tăhăr tokūz toğız to'qqiz tuğıð toguz toğus
10 *ōn on on on vună ōn on o'n un on uon
20 *yẹgirmi yirmi iyirmi ýigrimi śirĕm yegirmī zhıyırma yigirma yegerme jıyırma süürbe
30 *otuŕ otuz otuz otuz văḍăr ottuz otız o'ttiz utıð otuz otut
40 *kïrk kırk qırx kyrk hĕrĕh kïrk qırıq qirq qırq kırk -
50 *ellig elli əlli elli allă ellig eliw ellik ille elüü -
60 *altmïĺ altmış altmış altmyş utmăl altmïš alpıs oltmish altmış altımış -
70 *yẹtmiĺ yetmiş yetmiş ýetmiş śitmĕl yetmiš zhetpis yetmish yetmeş jetimiş -
80 *sekiŕ ōn seksen səksən segsen sakărvun seksȫn seksen sakson hikhän seksen ağıs uon
90 *dokuŕ ōn doksan doxsan dogsan tăhărvun toksōn toqsan to'qson tuqhan tokson toğus uon
100 *yǖŕ yüz yüz ýüz śĕr yǖz zhüz yuz yöð jüz süüs
1000 *bïŋ bin min müň pin miŋ mıŋ ming meŋ miñ muŋ

参考

  1. ^ Janhunen, Juha. Personal pronouns in Core Altaic. Martine Irma Robbeets; Hubert Cuyckens (编). Shared Grammaticalization: With special focus on the Transeurasian languages. 2013: 223 [2021-03-18]. ISBN 9789027205995. (原始内容存档于2023-01-15). 
  2. ^ 2.0 2.1 Dybo, A. V. Chronology of Turkic languages and linguistic contacts of early Turks (PDF). Moscow. 2007: 770 [2021-03-18]. (原始内容 (PDF)存档于2005-03-11) (俄语). 

参见

  • Décsy, Gyula. The Turkic Protolanguage: A computational reconstruction. 1998. 

外部链接